The Project Gutenberg EBook of Mark Twain: Tri Noveloj, by Mark Twain
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Mark Twain: Tri Noveloj
Author: Mark Twain
Translator: Edwin Grobe
Release Date: March 8, 2006 [EBook #17945]
Language: Esperanto
Character set encoding: ASCII
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK MARK TWAIN: TRI NOVELOJ ***
Produced by Robert L. Read, William Patterson, Edwin GROBE
and the Online Distributed Proofreading Team at
http://www.pgdp.net
KLASIKAJ USONAJ NOVELOJ
MARK TWAIN
(1835-1910)
TRI NOVELOJ:
- KONFESO DE MORTANTO -
- LA FIFAMA SALTANTA RANO DE KALAVERO-KONTEO -
- LA RAKONTO PRI LA MALBONKONDUTA KNABETO -
Esperantigis
EDWIN GROBE
1999
Eldonejo-Arizona-Stelo
1620 North Sunset Drive
Tempe, Arizona 85281-1550
Usono
MARK TWAIN: TRI NOVELOJ
Unua Eldono: Januaro 1999
Originaj Anglalingvaj Titoloj:
"A DYING MAN'S CONFESSION"
"THE NOTORIOUS JUMPING FROG OF CALAVERAS COUNTY"
"THE STORY OF THE BAD LITTLE BOY"
Copyright 1999
Edwin P. Grobe
for the herein contained
English-to-Esperanto Translations
* * * * *
ENHAVO
"Konfeso de Mortanto" p. 1
"La Fifama Saltanta Rano de Kalavero-Konteo" p. 14
"La Rakonto pri la Malbonkonduta Knabeto" p. 19
* * * * *
KONFESO DE MORTANTO
Ni alproksimigxis vilagxon Napoleonon en sxtato Arkansaso. Tial mi
komencis pripensi mian tiean taskon. La horo: tagmezo. La vetero: hela
kaj suna. Tio estis malbona. Almenaux, ne bonega. Cxar mia tasko ne
estis (lauxprefere) tagmeza speco. Ju pli mi meditis, des pli tiu fakto
sin trudis al mi--jen unuforme, jen aliforme. Finfine gxi prenis la
formon de preciza demando. Cxu estas bonsence plenumi la taskon dumtage
kiam, vin senigante je iom da komforto kaj inklino, vi povas elprofiti
la nokton por tio, sen scivolemaj gvatokuloj? Tio decidis la aferon.
Klara demando kaj klara respondo konsistigas la plej mallongan elirejon
por la plejmulto da konfuzajxoj.
Mi kunvenigis miajn amikojn en mia kajuto kaj diris ke mi bedauxras
estigi gxenon kaj malesperon sed ke, post meditado pri la afero,
lauxsxajne estos pli bone ke ni albordigu niajn bagajxojn kaj vizitu
Napoleonon. Ilia malaprobo estis tuja kaj lauxta; ilia lingvajxo,
ribelema. Ilia cxefa argumento estis tiu kiu cxiam malmergigxas la
unua en tiaj okazoj, ekde la komenco de tempo. "Sed vi elektis kaj
_antauxkonsentis_ resti sur cxi tiu boato," ktp.; kvazaux, decidigxinte
fari malsagxajxon, laux nepra neceso oni restu sur la sama vojo
kaj aliigi gxin en _du_ malsagxajxojn per la plenumo de la komenca
decidigxo. Mi utiligis diversajn taktikojn por mildigi ilian sintenon,
kun suficxe bona sukceso. Rezulte de tiu kuragxigo mi plimultigis miajn
klopodojn. Kaj por komprenigi al ili ke ne estis _mi_ kiu postulis la
plenumon de la koncerna taskacxo kaj ke mi nepre senkulpas pri la afero,
mi baldaux ekkuragxis rakonti ties historion, preskaux samvorte kiel mi
cxi-poste raportas.
Cxirkaux la fino de la pasinta jaro mi pasigis kelkajn monatojn en
Munkeno, en Bavario. En novembro mi logxis en la pensiono de Frauxlino
Dalvejnero, cxe numero 1 de Karlostrato. Sed mia laborejo situis unu
mejlon for, en la domo de vidvino sin vivtenanta per gastigado. Sxi
kaj sxiaj du junaj infanoj kutimis veni cxe mi cxiun matenon kaj
kunbabiladi en la Germana--responde al mia peto. Unu tagon, dum mi
vagpromenadis en la urbo, mi vizitis unu el la du lokoj kie la registaro
retenas kaj prizorgas kadavrojn gxis la kuracistoj certas ke tiuj
finmortis kaj ne dauxre vivas en tranca stato. Estis makabra loko,
tiu cxambrego. Vidigxis tridek ses plenkreskulaj kadavroj, sternite
surdorse sur iom oblikvangulaj tabuloj en tri longaj vicoj--kaj havante
cxiuj vaksoblankajn rigidajn vizagxojn sub la blankaj mortotukoj
volvitaj cxirkaux ili. Laux la flankoj de la cxambro estis profundaj
orielaspektaj alkovoj kaj en cxiu el tiuj kusxis pluraj marmormienaj
beboj, entute kasxite kaj enterigite sub tavoloj da fresxaj floroj krom
siaj vizagxoj kaj interfalditaj manoj. Cxirkaux fingro de cxiu el tiuj
kvindek senmovaj formoj, grandaj kaj malgrandaj, estis ringo. Ekde la
ringo, drato etendigxis gxis la plafono kaj de tie gxis sonorileto en
tiea kontrolcxambro kie, tage kaj nokte, kontrolisto sidas cxiam en
vigla atendado, preta alvenigi eksaltan urgxohelpon al iu ajn ano de tiu
palvanga kompanio kiu, vekigxinte el la morto, estigas korpomovon--cxar
cxiu movo, ecx la plej minimuma, agitos la draton kaj sonigos tiun
timindan sonorileton. Mi imagis min mortosentinelo kiu dormetis en nepra
tiea soleco en tre malfrua horo dum malrapidege evoluanta gvatdejxorado
de iu mugxventega nokto kaj eksentis sian korpon aliigxi palpebrumtempe
en tremetantan jxeleon pro la subita bruacxo de tiu terura alvokilo!
Tial mi enketis pri tiu ajxo, demandis kio kutime okazas? Cxu la
gvatisto mortis kaj la revivinta kadavro alvenis por komfortigi kiel
eble plej multe liajn lastajn momentojn? Sed oni riprocxis al mi mian
klopodon nutri sencelan kaj senvaloran scivolemon en tiel solena kaj
funebra loko. Kaj mi foriris tre humiligite.
La sekvintan matenon mi rakontadis mian aventuron al la vidvino kiam sxi
ekkriis:
"Venu kun mi. Mi havas logxanton kiu rakontos al vi cxion kion vi
deziras ekscii. Li estis noktosentinelo tie."
Li estis vivanta homo sed ne havis vivantan aspekton. Li kusxis surlite
kaj altaj kusenoj subtenis lian kapon. Lia forvelkinta vizagxo estis
senkolora. Liaj profunde sinkintaj okuloj estis fermitaj. Lia mano,
kusxante sur lia brusto, estis ungegaspekta, tiel osta kaj longfingra
gxi estis. La vidvino komencis min prezenti. La okuloj de la viro
malfermigxis malrapide kaj briletis malice el la krepusko de siaj
kavernoj. Li kuntiris nigre la brovojn. Li levis la maldikan manon kaj
entreprenis nin forsendi per ordonema gesto. Sed la vidvino dauxre
parolis gxis eksciigi al li la fakton ke mi estas fremdulo kaj Usonano.
La mieno de la viro tuj sxangxigxis, pliheligxis, ecx avidigxis--kaj en
la sekvinta momento li kaj mi ekgxuis kunan solecon.
Mi komencis paroli en roksolida Germana lingvo. Li respondis en ege
fleksebla Angla lingvo. Post tio ni nepre flankenlasis la Germanan.
Tiu ftizulo kaj mi intime amikigxis. Mi vizitis lin cxiun tagon kaj
ni parolis pri cxio. Almenaux pri cxio krom edzinoj kaj infanoj.
Se menciigxis la edzino aux la infano de iu ajn, cxiam postokazis
tri fenomenoj: la plej afabla kaj amema kaj dolcxa lumo briletis en
la okuloj de la viro dum momento; en la sekvinta momento la lumo
forpaligxis kaj gxin anstatauxis tiu minaca mieno jam ekflaminta tie
kiam mi vidis liajn okulojn malfermigxi la unuan fojon; triavice,
li cxesis paroli tie kaj tiam por tiu tago, restis senparole dauxre
enlitigxite, perdite en abstrakta kaj absorbita pensado, lauxsxajne
auxdante nenion kion mi diris, malatentante miajn adiauxojn, kaj
evidente prikonsciis nek vide nek auxde pri mia foriro el la cxambro.
Kiam mi jam estis dum du monatoj la cxiutaga kaj sola intimulo de tiu
Karolo Ritero, li diris abrupte ion tagon:
"Mi rakontos al vi mian historion."
Tiam li dauxrigis kiel jenas:
* * * * *
Mi neniam rezignis antaux nun. Sed nun mi rezignas. Mi estas mortonta.
Mi finkonkludis hierauxnokte ke devas okazi tiel kaj, aldone, ege
baldaux. Vi diras ke vi celas reviziti vian riveron iun tagon kiam
la okazo prezentigxos. Nu, bonege. Tio, kune kun stranga sperto kiun
hazarda sorto okazigis al mi hierauxnokte, devigas min rakonti al vi
mian historion--cxar vi vidos vilagxon Napoleonon en Arkansaso kaj
por mia bono vi haltos tie kaj plenumos taskon por mi--taskon kiun vi
entreprenos bonvole post auxskulti mian rakonton.
Ni mallongigu la rakonton kie ajn eblas cxar gxi estas longa kaj bezonos
mallongigon. Vi jam scias kiel okazis al mi aliri Amerikon kaj kiel mi
decidigxis eklogxi en tiu soleca regiono de la Sudo. Sed vi ne scias ke
mi havis edzinon. Mia edzino estis juna, belega, amema, kaj, ho! tiel
die bona kaj senkulpa kaj milda. Kaj nia filineto estis miniatura kopio
de sia patrino. Tio estis la plej felicxa el cxiuj felicxaj hejmoj.
Iun nokton--okazis cxirkaux la fino de la milito--mi vekigxis el ebria
stuporo kaj min trovis manligita kaj busxsxtopita dum la cxirkauxanta
aero estis malpurigita per kloroformo. Mi vidis du virojn en la cxambro
kaj unu el ili diris al la alia en rauxka flustrado: "Mi _diris_ al sxi
ke mi faros tion se sxi faros bruon, kaj rilate al la infano--"
La alia viro interrompis en mallauxta duonplora vocxo:
"Vi diris ke ilin ni nur busxsxtopos kaj prirabos, ne difektos, alie mi
ne konsentintus alveni."
"Cxesu plendacxi. _Necesis_ sxangxi la planon kiam ili vekigxis. Vi
faris _vian_ plejon por ilin protekti. Nun tio vin kontentigu. Venu,
helpu sercxfosadi."
Ambaux viroj surportis maskojn kaj krudajn cxifonajn "nigrul"-specajn
vestajxojn. Ili havis celpunktan lanternon helpe de kies lumo mi
konsciis ke al la dekstra mano de la pli milda el la du rabistoj mankas
dikfingro. Ili sercxfosadis hazardacele en mia malricxa logxejo dum
momento. La cxefbandito diris tiam en teatra flustrado:
"Tio estas tempomalsxparo. _Li_ malkasxu kie gxi estas kasxita. Forigu
lian busxosxtopilon kaj lin revigligu."
La alia diris:
"Bone. Kondicxe ke ne okazu klabado."
"Sen klabado estu, tial. Kondicxe ke li dauxre silentu."
Ili min alproksimigxis. En tiu momento auxdigis eksterdomaj sonoj,
sonoj de vocxoj kaj hufotretado. La rabistoj retenis la spiradon kaj
auxskultis. Malrapide la sonoj pli kaj pli proksimigxis. Tiam eksonis
kriego:
"_Saluton_, la domo! Vidigu lumon. Ni deziras akvon."
"La vocxo de la kapitano, per Dio!" diris la teatre flustrinta brutulo,
kaj ambaux banditoj forfugxis pere de la malantauxpordo, malsxaltante
sian lanternon dum la kurado.
La fremdulo alvokis plurajn pluajn fojojn, tiam preterrajdis--estis
lauxsxajne dekduo da cxevaloj--kaj nenion pluan mi auxdis.
Mi luktis sed ne sukcesis min liberigi el miaj ligoj. Mi klopodis paroli
sed malhelpis tion mia busxsxtopilo. Mi kapablis eligi nenian sonon.
Mi sercxauxskultis la vocxojn de miaj edzino kaj infano--auxskultis
longe kaj atentege. Tamen nenia sono eliris la alian ekstremajxon de
la cxambro kie staris ilia lito. Tiu silento pli kaj pli acxigxis, pli
kaj pli minacigxis, en cxiu momento. Cxu vi opinias povinti toleri
horodauxron da tiajxo? Kompatu min tial, al kiu necesis toleri trihoran
dauxron. Cxu trihoran? Trieternecan, diru! Kiam ajn eksonis la horlogxo
sxajnis ke jam forpasis jaroj ekde kiam mi auxdis gxin la antauxan
fojon. Dum la tuta tempo mi baraktis en miaj ligoj kaj finfine, cxirkaux
la nova tagigxo mi min liberigis kaj ekstrecxis miajn rigidajn membrojn.
Mi povis distingi detalojn iom bone. Disrubis la plankon ajxoj tien
jxetitaj per la sxtelistoj dum ili sercxis miajn sxparmonojn. La unua
objekto kaptinta mian apartan atenton estis dokumento mia kiun mi vidis
ekrigardi kaj tiam forjxeti la pli krudan el la du brutuloj. Sango gxin
makuligis. Mi atingis stumblapasxe la alian ekstremajxon de la cxambro.
Ho, kompatindaj, senofendaj, senhelpaj estuloj, tie ili kusxis. Jam
forpasis iliaj cxagrenoj. Nur komencigxis la miaj.
Cxu mi apelaciis al la juro? Cxu mi? Cxu satigxas la soifo de la
malricxulo se la regxo trinkas por li? Ho, ne, ne, ne! Mi deziris
nenian impertinentan sintrudon de la juro. Legxoj kaj la pendumilo ne
povus kontrauxpagi la sxuldoprezon kiun mi rajtis ricevi. La juro lasu
sentime al mi la tiurilatan respondecon. Mi malkovrus la sxuldanton kaj
kolektus la sxuldon. Kiel efektivigi tion, cxu vi diras? Kiel efektivigi
tion kaj tiom ekcerti pri gxi se mi neniam vidis la vizagxojn de la
sxtelistoj nek auxdis iliajn kutimajn vocxojn nek konceptis ununuran
ideon pri kiuj ili povus esti? Malgraux tio tamen mi estis jes ja
certa--ege certa, ege memfida. Mi disponis indicon--indicon kiun vi
taksintus senvalora--indicon kiu ne multe helpintus ecx detektivon pro
tio ke mankus al li la sekreto pri kiel gxin apliki. Mi parolos pri tio
baldaux. Vi vidos. Ni dauxrigu nun, konsiderante la aferon en tauxga
ordo. Por komenci estis cirkonstanco kiu disponigis al mi precizdirektan
vidpunkton. Tiuj du rabistoj estis klarsxajne soldatoj trompvestitaj
kiel vagabondoj, kaj ne novvenitaj al milita servado sed spertaj pri
gxi--konstantuloj, eble. Ili ne akiris siajn soldatajn sintenon,
gestojn, starpozojn en unu tago, nek en unu monato, nek en unu jaro.
Tiel mi opiniis, sed nenion diris. Kaj unu el ili diris, "La vocxo de la
kapitano, per Dio!"--la viro mem kiun mi deziris senvivigi. Du mejlojn
for tendumis pluraj regimentoj kaj du kompanioj de Usona kavalerio.
Kiam mi eksciis ke Kapitano Blakelio de Kompanio C preterpasis nin
dum la nokto kun eskorto, mi diris nenion sed decidigxis sercxi mian
viron en tiu kompanio. Dum diversaj konversacioj studeme kaj obstine mi
priskribis la rabistojn kiel vagabondojn, kampadejo-parazitulojn. Kaj
inter tiu socia klaso miaj kunkonversaciintoj sercxis vane, cxar nur mi
suspektis la soldatojn.
Laborante pacience dumnokte en mia afliktita hejmo, mi fabrikis
kamuflajxon por mi el diversaj vestajxpecoj kaj -eroj. En la plej
proksima vilagxo mi acxetis paron da bluaj sxirmvitroj. Post kelke da
tempo, kiam la milita kampadejo disigxis kaj Kompanio-C-on oni forsendis
cent mejlojn norden, al Napoleono, mi kasxis mian etan monprovizon
en mia pantalonzono kaj efektivigis mian foriron dum la nokto. Kiam
Kompanio C atingis Napoleonon mi estis jam tie. Jes, mi estis tie--kun
nova metio: sortodivenisto. Dezirante sxajni egalpartia, mi amikigxis
kaj divenis sortojn inter cxiuj kompanioj tie garnizonigitaj. Tamen mi
atentis plejparte pri Kompanio C. Mi min komplezemigis senlime inter
tiuj apartaj viroj. Ili petis de mi nenian komplezon, starigis antaux
mi nenian minacon kiujn mi malakceptis. Mi farigxis bonvola viktimo de
iliaj sxercoj. Tio pligrandigis mian popularecon. Mi farigxis favorato.
Baldaux mi trovis soldaton al kiu mankis dikfingro. Kian gxojon tio
havigis al mi! Kaj kiam mi ekcertis ke nur li, el cxiuj kompanianoj
siaj, perdis dikfingron, malaperis mia lasta dubo. Mi _certegis_ suresti
la gxustan spurvojon. La viro nomigxis Krugero. Li estis Germano. Estis
naux Germanoj en la kompanio. Mi kontrolgvatadis por ekscii kiuj estas
liaj intimuloj, sed lauxsxajne li havis neniajn apartajn amikojn.
Tamen intimulo lia estis mi kaj mi prizorgis kreskigi la rilaton.
Kelkfoje mi tiel sopiris al vengxo ke mi apenaux sukcesis malhelpi min
surgenuigxi antaux li kaj petegi ke li fingremontru la viron mortigintan
miajn edzinon kaj infanon sed mi ekscipovis bridi al mi la langon. Mi
atendadis pacience kaj dauxre sortodivenis, lauxokaze.
Mia aparataro estis simpla: iom da rugxa farbo kaj peceto da blanka
papero. Mi farbis la malsupron de la klienta dikfingro, faris surpaperan
premajxon de gxi, gxin studadis dum la nokto kaj sciigis lian sorton
al li la sekvintan tagon. Kiun ideon mi nutris, efektivigante tian
sensencajxon? Jen gxi estis. Kiam mi estis knabo mi konis maljunan
Francon estintan provoso dum tridek jaroj kaj li diris al mi ke cxiu
homo havas unu trajton kiu neniam sxangxigxas ekde la lulilo gxis la
tombo: la linioj sur la malsupra flanko de la dikfingro. Kaj li diris ke
tiuj linioj neniam nepre samaspektas cxe iu ajn homparo. Nuntagare ni
fotas la novan krimulon kaj pendas lian bildon en la Kanajlo-Galerio por
estonta referenco. Sed tiu Franco, dum sia aktiva laborkariero, kutimis
fari premajxon pri la dikfingra malsuprajxo de nova malliberulo kaj gxin
staplis por ebla estonta uzado. Li diris cxiam ke bildoj senvaloras
cxar eventualaj kamuflovestajxoj povas ilin senutiligi. "La dikfingro
estas la ununura certajxo," li diris. "Gxi ne kamuflovesteblas." Kaj
li kutimis pravigi sian teorion helpe de miaj amikoj kaj konatoj. Tio
sukcesis cxiam.
Mi dauxre sortodivenis. Cxiun nokton mi min izoligis, en nepra soleco,
kaj pristudis sub lupeo la dikfingrajn premajxojn de la tago. Vi imagu
la vorantan avidon per kiu mi okulkontrolegis tiujn labirintajn rugxajn
spiralojn, tenante apude tiun dokumenton surportantan la dekstramanajn
dik- kaj alifingrajn premajxojn de tiu nekonata murdinto, presitajn
per la plej kara sango--por mi--iam defaligita sur cxi tiu tero! Kaj
foje kaj refoje necesis al mi ripeti la saman malnovan senkuragxigan
rimarkon: "Cxu _neniam_ samaspektos ili?"
Sed finfine alvenis mia rekompenco. Gxi estis la dikfingra premajxo de
la kvardektria viro de Kompanio C partopreninta en mia eksperimento:
Soldato Franzo Adlero. Unu horon antauxe mi sciis nek la nomon nek la
vocxon nek la figuron nek la vizagxon nek la naciecon de la murdinto.
Sed nun mi sciis cxiujn tiujn detalojn. Mi opiniis rajti certi pri la
afero. La ripetitaj demonstradoj de la Franco estis mia rajtigilo. Tamen
restis rimedo por cxion _nepre_ certigi. Mi disponis pri premajxo de la
maldekstra dikfingro de Krugero. En la mateno mi flankenapartigis lin
dum lia maldejxorado. Kiam ni staris ekster la vid- kaj auxdkampo de
eblaj atestontoj mi diris en impona maniero:
"Parto de via sorto estas tiel serioza ke mi jugxis esti pli bone ne
malkovri gxin al vi okaze de publika kunveno. Vi kaj cetera viro, kies
sorton mi pristudis hierauxnokte--Soldato Adlero--murdis virinon kaj
infanon. Oni vin spuras. Antaux ol forpasos kvin tagoj oni murdos vin
ambaux."
Li falis surgenuen, timigite gxis frenezio. Kaj dum kvin minutoj li ade
elversxis la saman litanion, kiel demenculo, kaj en tiu sama duonplora
maniero restinta unu el miaj memorajxoj pri tiu murdonokto en mia
cxambreto:
"Mi ne faris tion. Laux mia animo, tion mi ne faris. Kaj mi strebis
malhelpi ke _li_ faru tion. Tiel mi agis, Dio estu mia atestanto. Li
faris tion solapersone."
Jen estis cxio kion mi volis. Kaj mi klopodis min senigi je la stultulo.
Sed ne, li alkrocxigxis al mi, petegante ke mi lin protektu kontraux la
murdinto. Li diris:
"Mi havas monon. Dek mil dolarojn. En kasxejo. La fruktajxo de sxtelado
kaj rabado. Savu min. Diru al mi kion fari kaj gxi estos al vi, cxiu
cendo. Du trionoj el gxi apartenas al mia kuzo, Adlero, sed vi rajtas
alpreni gxin entute. Ni kasxis gxin kiam ni alvenis cxi tien komence.
Sed mi rekasxis gxin hieraux en nova loko kaj ne diris tion al li. Mi
intencis dizerti kaj gxin forpreni entute. Gxi estas oro kaj tro peza
por manporti kiam oni kuras kaj evitas. Sed virino kiu jam transiris
la riveron antaux du tagoj por pretigi mian vojon postsekvos min kun
la mono. Kaj se mi ne havus la sxancon priskribi la kasxejon al sxi,
mi intencis ruzdoni mian argxentan posxhorlogxon en sxian manon aux
transsendi gxin al sxi kaj sxi komprenus la aferon. Estas paperpeco en
la malantauxajxo de la ujo kiu cxion rakontas. Jen, prenu la horlogxon
kaj diru al mi kion fari."
Li penadis trudi sian horlogxon al mi kaj elmontradis la paperon,
klarigante gxin al mi, kiam Adlero eniris la vidkampon fordistance je
cxirkaux dek du jardoj. Mi diris al la kompatinda Krugero:
"Enposxigu denove vian horlogxon, gxin mi ne deziras. Nenia difektado
vin atingos. Foriru nun, mi devas diveni lian sorton por Adlero. Baldaux
mi diros al vi kiel eskapi de la murdinto. Intertempe, necesos al mi
rekontroli la premajxon de via dikfingro. Nenion diru al Adlero pri cxi
tiu afero. Nenion diru al iu ajn."
Li foriris plena je timo kaj dankemo, kompatinda diablulo. Mi diris al
Adlero longan sortodivenon--lauxintence tiel longan ke mi ne povis gxin
findiri. Promesis alveni lian gvardpostenejon tiun nokton kaj diri al li
ties vere gravan parton--ties tragedian parton, mi diris. Tial, necesas
esti ekster la auxdkampo de subauxskultantoj. Oni cxiam postenigis
pikedon ekster la urbo. Nuraj disciplino kaj ceremonio. Nenia bezono
tiurilate. Nenia malamiko en la cxirkauxejo.
Cxirkaux noktomezo mi survojigxis, provizite per la kontrauxsigno, kaj
gvidis miajn pasxojn gxis la soleca regiono kie Adlero estis gvardonta.
Estis tiel malhele ke mi stumblis senpere kontraux malklaran figuron
preskaux antaux ol povi eligi sxirmvorton. La sentinelo salutis kaj
mi respondis, ambaux en la sama momento. Mi aldonis: "Estas nur mi,
la sortodivenisto." Tiam mi glitpasxis al la flanko de la kompatinda
diablulo kaj sxovegis mian ponardon en lian koron. "_Ja wohl_," mi
ridis. Jen _estis_, efektive, la tragedia parto de lia sorto. Dum li
falis de sur sia cxevalo, li strebis alkrocxigxi al mi kaj miaj bluaj
sxirmokuloj postrestis en lia mano. Kaj foren plongxis la besto, lin
trenante kun piedo en la piedingo.
Mi forfugxis tra la arbaro kaj efektivigis mian eskapon, postlasinte
miajn sxirmokulojn en la mano de la mortinto.
Tio okazis antaux dek kvin-dek ses jaroj. Ekde tiam mi vagiradas
sencele cxirkaux la mondo, foje laborante, foje senlabore; foje havante
monprovizon, foje senmone; sed cxiam lacigite per troa vivado kaj
dezirante finvivi, cxar mian surteran mision plenumis la faro de tiu
nokto. Kaj la nuraj plezuro, konsolo, kontentigxo kiujn mi spertis en
cxiuj tiuj tedaj jaroj estis la cxiutaga penso: "Mi senvivigis lin!"
Antaux kvar jaroj mia sano komencis malbonfarti. Mi vagatingintis
Munkenon laux mia sencela maniero. Malhavante monon, mi sercxis kaj
akiris laborpostenon. Mi plenumis mian taskon fidele dum cxirkaux
unu jaro. Tiam oni postenigis min kiel noktosentinelon tie en tiu
mortodomo kiun vi vizitis lastatempe. La loko konvenis al mia humoro.
Gxi placxis al mi. Placxis al mi esti kun la mortintoj--esti sola kun
ili. Mi kutimis vagiradi inter tiuj rigidaj kadavroj kaj enrigardi
iliajn auxsterajn vizagxojn dum horoj. Ju pli malfrua estis la horo,
des pli impona estis la situacio. Mi preferis la malfruan horon.
Foje mi malheligis la lumojn. Tio estigis perspektivon, vi komprenu,
kaj liberigis la imagon. Cxiam la malklaraj, malantauxenirantaj
mortintovicoj estigis cxe oni strangajn kaj fascinajn fantaziojn.
Antaux du jaroj--mi jam estis tie ekde unu jaro--mi sidis tute sole
en la gvatcxambro en ventega vintra nokto, malvarmigite, sensentigite,
senkonsole, ekdormetante iom post iom en senkonscion. La plorego de la
vento kaj la klakado de foraj sxutroj sonadis pli kaj pli mallauxte
en miaj senauxdigxontaj oreloj cxiumomente kiam subite kaj akute la
mortosonorilo eligis sangofrostigan alarmon super mia kapo! Preskaux
paralizis min la sxoko cxar neniam antauxe mi auxdis la signalon.
Mi min renormaligis kaj hastegis al la kadavrocxambro. Preskaux
mezdistance for laux la ekstera vico sidis rektaspina figuro envolvita
en mortotuko, svingante la kapon malrapide de flanko al flanko:
makabra spektaklo! Gxia flanko alfrontis min. Mi aliris gxin haste kaj
enrigardis fikse gxian vizagxon. Cxielo! Adlero gxi estis!
Cxu vi povas diveni kio estis mia unua ekpenso? Envortigite, jen gxi
estis: "Sxajnas tial ke vi eskapis de mi unuan fojon. Okazos kontrauxa
rezulto cxi-foje!"
Versxajne tiu etulo spertis neimageblajn terurojn. Imagu kion li devis
eksenti vekigxinte meze de tiu senvocxa silento kaj cxirkauxspektadinte
tiun malgajan mortintaron! Kiu dankemo brilegis en lia magrega blanka
vizagxo kiam li vidis vivantan formon antaux si! Kaj kiel la fervoro de
tiu senparola dankemo plimultigxis kiam lia rigardo atingis la vivigajn
kordialojn kiujn mi portis en la manoj! Tiam imagu la hororon kiu eniris
lian pincxitan vizagxon kiam mi metis la kordialojn malantaux min kaj
diris moke:
"Ekparolu, Franzo Adlero! Alvoku tiujn mortintojn! Sendube ili
auxskultos kaj kompatos. Sed en cxi tiu loko ausxkultos kaj kompatos
neniu alia."
Li penadis paroli. Tamen rezistis kaj malpermesis paroladon tiu parto
de la mortotuko kunpremanta liajn makzelojn. Li strebis levi petegajn
manojn sed ili restis, kunmetite kaj kunligite, sur lia brusto. Mi
kriegis:
"Kriegu, Franzo Adlero! Veku la dormantojn en la foraj stratoj, petante
ilin alvenigi helpon al vi. Kriegu--sen malsxpari tempon, cxar estas
malmulte da tempo por malsxpari. Kio, cxu vi ne povas? Kia domagxo!
Tamen ne gravas. Kriegado ne cxiam alvenigas helpon. Kiam vi kaj via
kuzo murdis senhelpajn virinon kaj infanon en kabano de Arkansaso--mia
edzino estis kaj mia infano--ili kripetis helpon, cxu vi memoras? Sed
tio ne sukcesis. Vi memoras ke tio ne sukcesis, cxu ne? Viaj dentoj
klaketadas--tial kial vi ne povas ekkrii? Malfiksu la bandagxojn per
viaj manoj. Tiam vi povos ekkrii. Ho, mi komprenas. Viaj manoj estas
ligitaj kaj ne povas helpi vin. Kiom strange eventoj ripetigxas post
longaj jaroj. Cxar ankaux _miaj_ manoj estis ligitaj tiun nokton, cxu
vi memoras? Jes, tiel forte ligitaj kiel viaj manoj estas ligitaj nun.
Kiom stranga tio estas! Mi ne povis min liberigi. La ideo malligi min
ne eniris vian menson. La ideo malligi vin ne eniras mian menson nun.
SXsxsx! Jen malfruhora pasxsono! Gxi venas en nia direkto. Auxskultu,
kiom proksima gxi estas! Eblas kompti la pasxsonojn: unu, du, tri! Jen,
gxi staras jxus aliflanke de la pordo. Jen estas la horo! Kriegu, viro,
kriegu! Estas la ununura sxanco inter vi kaj eterneco! Ho, vidu! Vi
hezitis tro longan tempon. Gxi preterpasis. Jen. Gxi mallauxtigxas. Gxi
estas for! Pripensu tion! Primeditu tion! Vi jxus auxdis homan pasxsonon
je la lasta fojo. Kiom strange devas esti auxskulti tiel ordinaran sonon
kaj konscii ke neniam denove oni auxdos samajxon."
Ho, amiko mia! La dolorego en tiu envolvita vizagxo estis vidinda
ekstazo! Mi elpensis novan torturon kaj gxin aplikis, min helpante per
iom da mensoga kreivo:
"Tiu kompatinda Krugero strebis savi miajn edzinon kaj infanon kaj mi
havigis al li reciprokan komplezon en la tauxga momento. Mi konvinkis
lin prirabi vin. Kaj mi kaj iu virino helpis lin dizerti el sia
militservo kaj lin alvenigis al sekurejo."
Rigardo de surprizo kaj triumfo ekbrilis malhele tra la angoro en la
vizagxo de mia viktimo. Mi perpleksigxis, maltrankviligxis, diris:
"Nu, kio? Cxu li ne eskapis?"
Nea kapskuo.
"Cxu ne? Kio okazis tial?"
La kontento en la envolvita vizagxo ankoraux pliklarigxis. La viro
strebis murmuracxi kelkajn vortojn--sensukcese; penadis esprimi ion
per la malhelpitaj manoj--malsukcesis; pauxzis momenton, tiam klinis
malforte la kapon en signifocela maniero, en la direkto al la kadavro
kusxanta la plej proksime al li.
"Cxu mortinta?" mi demandis. "Cxu ne sukcesis eskapi? Cxu kaptita
fugxante kaj pafita?"
Cetera kapskuo nea.
"Tial, kiel?"
Denove la viro entreprenis fari ion permane. Mi zorge atentis sed ne
sukcesis diveni la celon. Mi antauxenklinigxis kaj rigardis ecx pli
zorge. Li cxirkauxtordis dikfingron kaj per gxi malforte pikis la
bruston.
"Ho, cxu vi volas diri: ponardita?"
Jesa kapmovo, akompanite de fantoma rideto de tioma diableco ke gxi
eksxaltis veklumon en mia malakra cerbo kaj mi kriegis:
"Cxu ponardis lin _mi_, lin preninte por vi? Cxar tiu pikbato celis
ununure vin!"
La jesa kapmovo de la denove mortanta fripono estis tiel gxoja kiel lia
mankanta fortiko kapablis elmontri.
"Ho, mizera, mizera mi, mortiginte la kompatan personon kiu amikigxis
kun miaj karuloj kiam ili estis senhelpaj kaj kiu ilin servintus se li
povintus! Mizera, ho, mizera, mizera mi!"
Mi imagis auxdi la dampitan glugleton de primoka rido. Mi eligis la
vizagxon de inter la manoj kaj vidis mian malamikon malantauxensinki sur
sian klintabulon.
Necesis al li suficxe longa tempo por morti. Li disponis mirindan
vitalecon, surprizan konstitucion. Jes, li pasigis placxe longan tempon
pri la afero. Mi alportis segxon kaj jxurnalon, sidigxis apud li kaj
legis. De tempo al tempo mi trinketis brandon. Tion mi bezonis pro la
malvarmo. Sed mi trinketis ankaux pro tio ke, en la komenco, kiam mi
etendis la manon por alpreni la botelon, li supozis ke mi celas havigi
iom al li. Mi legis lauxtvocxe: cxefe fantaziajn raportojn pri homoj
urgxe forkaptitaj de sur la tombosojlo kaj revenigitaj al vivo kaj viglo
pere de kelkaj kulerplenoj da likvoro kaj varma bano. Jes, li pasigis
longan malfacilan tempon mortante: tri horojn, ses minutojn, ekde la
momento kiam li auxdigis la sonorilon.
Laux onia opinio, dum la dek ok jaroj forpasintaj ekde kiam iniciatigxis
tiu kadavrogvatado, nenia en tuko envolvita gasto de la Bavariaj
mortodomoj iam sonorigis sian sonorilon. Nu, tio estas sengxena opinio.
Gxi restu tia.
La malvarmo de la mortocxambro jam penetris miajn ostojn. Gxi revigligis
kaj retrudis al mi la malsanon antauxe min afliktintan sed kiu, gxis
la koncerna nokto, konstante kaj ade malaperis. Tiu viro murdis mian
edzinon kaj mian infanon. Kaj post tri tagoj li aldonintos mian nomon al
sia murdolisto. Ne gravas! Dio! Kiel bonsapora estas la memorajxo pri
tio. Mi kaptoatingis lin eskapantan el sia tombo kaj lin resxovis en
gxin!
Post tiu nokto mi devis enlitigxi dum tuta semajno. Sed ekde kiam mi
povis iom rondiradi, mi konsultis la mortodomajn registrolibrojn kaj
eksciis la numeron de la domo en kiu Adlero mortis. Mizera pensionacxo
tiu estis. Mi konceptis la ideon ke kompreneble li akirintus la
personajn havajxojn de Krugero, estante la kuzo de tiu, kaj mi deziris
obteni la horlogxon de Krugero se eblus al mi. Tamen dum mi estis
malsana la posedajxojn de Adlero oni forvendis kaj dislokis, krom pluraj
malnovaj leteroj kaj ceteraj senvaloraj diversajxoj. Tamen, pere de tiuj
leteroj, mi spurtrovis filon de Krugero, la nuran restantan parencon
lian. Tridekjara nun, li estas faka sxuisto kaj logxas cxe Numero 14
Regxostrato en Manhejmo. Vidvo, li havas plurajn junajn gefilojn. Sen
klarigi al li la kialon de tio, konstante ekde tiam mi provizas lin per
du trionoj el lia financa subteno.
Nu, rilate al tiu horlogxo--vidu kiom strange evoluas la aferoj!
Mi cxirkauxspuris gxin en Germanio dum pli ol jaro je granda mon-
kaj cxagrenkosto. Kaj finfine mi ekhavis gxin! Ekhavis gxin kaj
nedireble ekgxojigxis. Malfermis gxin kaj nenion trovis interne. Ho, mi
devintus antauxscii ke tiu paperpeceto ne restos tie cxiun tiun tempon.
Kompreneble, mi rezignis pensi pri la dek mil dolaroj tiam. Rezignis
tion kaj forigis gxin el mia menso. Kaj ege malgxoje, gxin dezirinte por
la filo de Krugero.
Hierauxnokte, kiam finfine mi konsentis pri mia neevitebla morto,
mi komencis pretigi miajn havajxojn. Mi entreprenis bruligi cxiujn
senutilajn dokumentojn kaj certege, de inter la dokumentoj de Adlero ne
antauxe zorge kontrolitaj elfalis tiu longe dezirata peceto. Tuj mi gxin
rekonis. Jen gxi. Mi gxin tradukos:
_Brika lustablo, mezurbe, angule de Orleano- kaj Merkato-Stratoj. Angulo
alfrontanta urbodomon. Tria sxtono, kvara vico. Tien ensxovu mesagxon
dirantan kiom alvenos._
Jen. Prenu kaj konservu gxin! Krugero klarigis ke tiu sxtono
formoveblas, kaj ke gxi estas en la norda muro de la fundamento,
kvaravice ekde la supro, triasxtone ekde la okcidento. La mono kasxigxas
malantaux gxi. Li diris ke la lasta frazo estas trompajxo por devojigi
okaze ke la papero enfalu malgxustajn manojn. Sendube gxi plenumis tiun
funkcion por Adlero.
Nun mi deziras petegi ke kiam vi faros vian proponitan vojagxon laux
la rivero, vi spurtrovu tiun kasxitan monon kaj sendu gxin al Adamo
Krugero, cxe la Manhejma adreso kiun mi menciis. Gxi ricxuligos lin
kaj mi dormos des pli trankvile en mia tombo sciante ke mi faris mian
plejon por la filo de la viro kiu klopodis savi miajn edzinon kaj
infanon--kvankam mia mano senscie lin mortigis, kontrauxe al la impulso
de mia koro kiu preferintus lin sxirmi kaj savi.
* * * * *
"Tia estis la rakonto de Ritero," mi diris al miaj du amikoj. Estigxis
profunda kaj impona silento kiu dauxris ne mallongan tempon. Tiam ambaux
viroj estigis pafadon da ekscititaj kaj admiraj ekkrioj pri la strangaj
eventoj de la rakonto. Kaj tio, kune kun klakadanta fluego da demandoj
kiu dauxre persistis gxis cxiuj partneroj preskaux senspirigxis.
Tiam miaj amikoj komencis renormaligxi kaj retirigxi, subsxirme de
kelkfojaj vortpafoj, en silenton kaj abisman revadon. Dum dek minutoj
nun auxdigxis nur silento. Tiam Rogxero diris reveme:
"Dek mil dolaroj!" Aldonante, post pauxzego:
"Dek mil. Tio estas vera monamaso."
Baldaux la poeto demandis:
"Cxu vi celas sendi gxin al li tujege?"
"Jes," mi diris. "Tio estas stranga demando."
Nenia respondo. Post iom da tempo, Rogxero demandis heziteme:
"Cxu la tutan sumon? Tio estas--mi volas diri--"
"Certege, la tutan sumon."
Mi estis dironta pli, sed haltis--haltis pro pensadsinsekvo naskigxinta
en mi. Tompsono parolis sed mia menso estis for kaj mi ne auxdkaptis
lian dirajxon. Sed mi auxdis Rogxeron respondi:
"Jes. Tia gxi sxajnas al mi. Tio devus ege suficxi. Mi opinias ke _li_
nenion faris."
Baldaux la poeto diris:
"Kiam vi pripensas la aferon, tio _pli_ ol suficxas. Vi nur konsideru!
Kvin mil dolaroj! Nu, li ne kapablus elspezi tion en la dauxrotempo
de sia vivo. Kaj tio lin difektus, aldone. Eble ecx lin ruinigus.
Vi konsideru tion. Post malmulte da tempo li forjxetus la restintan
monon, fermus sian butikon, eble komencus drinkadi, mistraktus siajn
senpatrinajn infanojn, sinkus en ceterajn malboncelajn irvojojn,
progresus lauxvice de malbono al plimalbono--"
"Jes, vi pravas," interrompis Rogxero fervore. "Mi jam vidis tion cent
fojojn. Jes, pli ol cent fojojn. Vi metu monon en la manojn de tia viro
nur se vi deziras lin detrui, tio estas fakto. Vi nur metu monon en
liajn manojn, necesas fari nenion ceteran. Kaj se tio ne malaltigas lin
kaj lin senutiligas kaj lin senigas je cxiu memestimo kaj cxio, tiam mi
ne konas la homan naturon--cxu ne, Tompsono? Kaj ecx se ni transdonus
al li _trionon_ el gxi; nu, en malpli ol ses monatoj--"
"Malpli ol ses _semajnoj_, vi diru," respondis mi, ekscitigxante kaj
interrompante. "Escepte se li metus tiun tri-mil-dolaran sumon en
sekurajn manojn kie li ne povus gxin ektusxi, ne pli ol ses semajnoj
forpasus antaux ol--"
"_Certege_, ne pli ol ses semajnoj!" diris Tompsono. "Mi redaktis
librojn por tiuspecaj homoj kaj en la momento mem kiam ili enmanigas
sian tantiemon--eble temas pri tri mil, eble du mil--"
"Kial tiu sxuisto rajtas disponi du mil dolarojn, placxus al mi
ekscii?" Rogxero interrompis serioze. "Viro eble nepre kontenta nun,
tie en Manhejmo, cxirkauxate de samranguloj, mangxante sian panon
kun tiu apetito kiun povas estigi nur laborema entreprenado, gxuante
sian modestan vivon, honesta, justa, purkora, kaj _benita_! Jes, mi
diru 'benita' super la miriadoj cxirkauxirantaj en silkaj vestajxoj,
lauxpromenantaj la malplenan artefaritan rondvojon de socia malsagxeco.
Sed vi nur metu _la koncernan_ tenton antaux li nuran fojon! Vi nur metu
dek kvin cent dolarojn antaux tia viro kaj diru--"
"Dek kvin cent diablojn!" mi protestis. "_Kvin_ cent putrigus liajn
principojn, paralizus lian entreprenadon, trenus lin al la rumvendejo,
de tie gxis la defluilo, de tie gxis la almozdomo, de tie gxis--"
"_Kial_ trudi al ni mem tiun krimon, sinjoroj?" interrompis la poeto
serioze kaj alloge. "Li estas felicxa tie kie li estas ke tia kia li
estas. Cxiu sento pri honoro, cxiu sento pri karitato, cxiu sento pri
alta kaj sankta bonvolo nin avertas, nin petegas, nin ordonas lin lasi
en sengxeno. Jen vera amikeco, jen auxtenta amikeco. Ni povus funkciigi
aliajn rimedojn pli pompajn. Sed nenian tiel vere komplezan kaj sagxan,
kredu min."
Post iom da dauxra diskutado, evidentigxis ke cxiu el ni, en la profundo
de sia koro, sentis kelkajn dubojn pri tiu arangxo pri la afero. Klarege
estis ke cxiuj sentis la devon sendi al la kompatinda sxuisto _ion_.
Estigxis longa kaj pripensa diskuto pri tiu punkto kaj finfine ni
elektis sendi al li kolorlitografon.
Nu, post kiam cxio lauxsxajne bonordigxis por cxiuj partoprenantoj,
elstarigxis nova gxeno. Okazis ke tiuj du viroj celis dividi la monon
egalparte kun mi. Mi ne samopiniis. Mi diris ke ili povos sin taksi
bonsxancaj se ili kunricevos duonon el la mono. Rogxero diris:
"Kiu estintus _iel ajn_ bonsxanca se ne partoprenintus en la afero
mi? Estis mi kiu faris la unuan sugeston. Sen mi cxio irintus al la
sxuisto."
Tompsono diris ke li mem pripensis la aferon jam en la sama momento kiam
Rogxero unue parolis.
Mi replikis ke la sugesto naskigxintus cxe mi suficxe baldaux kaj sen la
helpo de iu ajn. Mi estas malrapida pensanto eble, sed fidinda.
La debato varmigxis en kverelon, tiam en batalon. Cxiu viro ekvundigxis
iom forte. Post min iom kuraci, laux mia maniero, mi supreniris en
malbonacxa humoro al la uraganferdeko. Mi renkontis Kapitanon Makordon
tie kaj diris, tiel placxe kiel permesis mia humoro:
"Mi alvenas por adiauxi, Kapitano. Mi deziras alterigxi cxe Napoleono."
"Vi deziris alterigxi kie?"
"Cxe Napoleono."
La kapitano ekridis sed, ekkonsciinte ke mi ne estas en gaja humoro, li
cxesis ridi kaj diris:
"Sed cxu vi seriozas?"
"Mi jes ja tre seriozas."
La kapitano rigardis la supranivelan navigejon kaj diris:
"Li deziras elboatigxi cxe Napoleono!"
"Cxu cxe Napoleono?"
"Tiel li diras."
"Laux la fantomego de Cezaro!"
Onklo Mumfordo alproksimigxis laux la ferdeko. La kapitano diris:
"Onklo, jen amiko via kiu deziras elboatigxi cxe Napoleono!"
"Nu, laux--!"
Mi diris:
"Bonvolu, pri kio temas cxio tio? Cxu viro ne rajtas alterigxi cxe
Napoleono se tion li deziras?"
"Nu, damnu, cxu vi ne scias? Ne plu ekzistas Napoleono. Jam de jaroj
kaj jaroj gxi ne plu ekzistas. Arkansaso-Rivero gxin krevis, gxin
cxifonigis, gxin forsxovis en Misisipo-Riveron!"
"Cxu forbalais la _tutan_ urbon? Cxu bankojn, pregxejojn, malliberejojn,
jxurnalajn redaktejojn, urbodomon, teatron, fajrobrigadejon,
lustablon--cxu _cxion?_"
"Cxion. Nur dekkvinminuta tasko, aux similajxo. Postlasis de la urbo
nek hauxton nek haron, nek sxirajxon nek sxindon krom la malantauxa
ekstremajxo de iu domacxeto kaj unu brika fumtubo. En la nuna momento
nia boato padelnavigas en la mezo mem de la antauxa starloko de la urbo.
Jen fore estas la brika fumtubo--la ununura restajxo de la urbo. Tiu
densa arbaro cxe la dekstra flanko situis antauxe mejlon for de la urbo.
Rigardu malantaux vi, kontrauxflue. Nun vi komencas rekoni la pejzagxon,
cxu ne?"
"Jes, mi jes ja gxin rekonas nun. Tio estas la plej mirinda afero kiun
mi iam priauxdis. De multege la plej mirinda kaj la plej neatendita."
S-ro Tompsono kaj S-ro Rogxero jam alvenis, intertempe, kun valizoj kaj
ombreloj kaj auxskultis silente la novajxon de la kapitano. Tompsono
metis duondolaron en mian manon kaj diris mallauxte:
"Por mia porcio de la kolorlitografo."
Rogxero agis same.
Jes, mirindege estis vidi Misisipo-Riveron ruligxi inter senhomaj
bordoj rekte super la loko kie antaux dudek jaroj mi kutimis vidi
bonan grandan memkontentan urbeton. Urbeton kiu estis sidejo de granda
kaj grava konteo. Urbeton kun granda Usona marsoldatara malsanulejo.
Urbeton kiu havis sennombrajn batalojn kun cxiutaga enketo. Urbeton kie
antauxe mi konis la plej belan kaj la plej talentan knabinon de la tuta
Misisipo-valo. Urbeton kie ni ricevis la unuan presitan novajxon pri la
lamentinda katastrofo de batalsxipo Pensilvanio antaux kvaronjarcento.
Urbeton ne plu ekzistantan, englutitan, forsinkintan nutradi la fisxojn.
Urbeton de kiu restas nenio krom ero de domacxeto kaj dispecigxanta
brika fumtubo!
LA FIFAMA SALTANTA RANO DE KALAVERO-KONTEO
Konforme al peto de amiko skribinta al mi el Oriento, mi vizitis afablan
paroleman maljunan Simonon Hveleron kaj enketis pri amiko de mia amiko,
Leonido V. Smilejo, responde al la peto, kaj mi cxi tie alfiksas la
rezultajxon. Mi sentas kasxitan suspekton ke Leonido V. Smilejo estas
mito; ke mia amiko neniam konis tian personon; kaj ke li nur hipotezis
ke se mi demandus al Hvelero pri li, tio memorigus al la multagxulo sian
fifaman _Jacxjon_ Smilejon, kaj li ekoficus, enuigante min per kelkaj
agacantaj tiurilataj rememorajxoj tiel longaj kaj tedaj kiel senutilaj
por mi. Se tio estis la celo, okazis sukceso.
Mi trovis Simonon Hveleron en komforta dormetado apud la servocxambra
stovo de la kadukinta drinkejo de mortanta mineja kampadejo nomigxanta
Cxe-Angxelo kaj konstatis ke li estas dika kaj kalva kaj portas sur sia
trankvila vizagxo mienon de cxarmaj mildeco kaj simpleco. Li vekigxis
kaj salutis, dezirante al mi bonan tagon. Mi diris al li ke amiko mia
petis ke mi enketu pri kara kamarado de lia knabeco nomigxanta Leonido
V. Smilejo--Pastoro Leonido V. Smilejo, juna predikisto pri la Biblia
mesagxo lauxraporte logxinta antauxe en Cxe-Angxelo. Mi aldonis ke, se
S-ro Hvelero scipovos informi min pri tiu Pastoro Leonido V. Smilejo, mi
sxuldos al li multajn reciprokajn komplezojn.
Simono Hvelero malantauxenirigis min en angulon kaj blokadis min tie per
sia segxo, tiam sidigxis kaj evoluadigis la tedan rakonton sekvontan
cxi tiun alineon. Li neniam ridetis, neniam kuntiris la brovojn, neniam
senigis la vocxon je la mildaritma tonalo al kiu li agordis sian
komencan frazon, neniam elmontris la plej etan indicon pri entuziasmo.
Tamen laux la tuta longo de la senfina rakonto kuris vejno da imponaj
seriozo kaj sincero komprenigantaj klarscie al mi ke, anstataux imagi
ke lia rakonto ampleksas ridindan aux absurdan temaron, li taksas gxin
vere grava afero kaj admiras ties du heroojn kiel virojn disponantajn
transcendan genion pri altnivela _lerteco_. Mi lasis lin dauxrigi
siamaniere la rakontadon, neniam lin interrompante ununuran fojon.
"Pastoro Leonido V.--Ho, nu, Pastoro Leo--Nu, foje cxeestis cxi tie
ulo nomigxanta _Jacxjo_ Smilejo, en la vintro de '49, aux eble estis
la printempo de '50--mi ne memoras precize, iel, kvankam la kialo
pro kiu mi opinias ke estis unu aux la alia estas tio ke mi memoras
ke la klintrogego ankoraux ne estis finkonstruita kiam li alvenis la
kampadejon. Tamen li estis la plej stranga ulo kiun oni iam vidis
kiam temis pri cxiam veti pri kio ajn surscenejigxas kondicxe ke li
sukcesu instigi iun veti pri la kontrauxa flanko, kaj se ne, li mem
sxangxis vetflankon. Placxis al li iu ajn arangxo placxanta al la
kontrauxvetanto. Se li nur sukcesus starigi veton, _li_ kontentigxis.
Tamen li estis bonsxanca, malkutime bonsxanca. Preskaux cxiam li
venkis. Li estis cxiam preta kaj atendanta oportunon. Kion ajn oni
menciis, li proponis priveti gxin kaj priveti iun ajn flankon, laux
via deziro, kiel mi jxus menciis. Se okazis vetkuro por cxevaloj, je
ties finigxo vi trovis lin multricxigita aux nepre senmonigita. Se
okazis hundobatalo, li vetis pri gxi. Se okazis katbatalo, gxin li
privetis. Se okazis kokbatalo, li gxin privetis. Nu, se du birdoj
sidis sur barilo, li vetis pri kiu el ili forflugos antaux la alia.
Kaj se okazis evangeliza kunveno, li cxeestis gxin senmanke por veti
pri Pastoro Valkero kiu estis, laux lia takso, la plej bona oratoro
de la regiono, kaj tia li estis certe, kaj bona viro. Kaj se li vidis
krampkrur-insekton eksurvojigxi en iu ajn direkto, li vetis pri kiom
da tempo la besteto bezonos por atingi sian cellokon--kiu ajn estu la
loko. Kaj se vi konsentis priveti kontraux li, li konsentis postsekvi
tiun krampkrur-insekton gxis Meksikio por ekscii kien gxi celas iri kaj
dum kiom da tempo gxi estos survoje. Multaj el la knaboj de cxi tie
vidis tiun Smilejon kaj kapablas raporti al vi pri li. Nu, entute egalis
al _li_--li bonvolis veti pri io _ajn_--la lauxdamne plej stranga
ulo. La edzino de Pastoro Valkero malsanis foje, dum multe da tempo,
kaj sxajnis ke oni ne sukcesos sxin savi. Tamen iun matenon li eniris
kaj Smilejo ekdemandis al li kiel sxi fartas kaj li diris ke sxi fartas
iom pli bone nun--danke al Nia Sinjoro pro Lia senfina kompato--kaj
progresas tiel favore ke, kun la beno de Providenco, sxi finfine
resanigxos kaj Smilejo, antaux ol pripensi la aferon, diris: 'Nu, mi
vetas je du dolaroj kaj duono ke ne.'
"Cxi tiu cxi Smilejo havis cxevalinon--la knaboj kromnomis sxin la
'dekkvinminutajxo' sed ili faris tion nur por sxerci, vi scias, cxar
kompreneble sxi estis pli rapida ol tio--kaj li ofte vetgajnis monon
pri tiu cxevalinacxo, malgraux tio ke sxi estis tiel malrapida kaj cxiam
suferis pro astmo aux tempro aux ftizo aux io simila. Kutime ili cxiam
cedis al sxi du-tricent-jardan frustarton kaj tiam preterpasis sxin
survoje. Tamen cxe la finfinigxo de la konkurso sxi ekscitigxis kaj
farigxis kvazaux urgxpelata kaj komencis antauxenkaprioli kaj largxe
disapartigi la gambojn, etendante la krurojn facilartike, foje en la
aeron, foje vojoflanken en la direkto al la bariloj kaj suprenlevante
piedbate tr-o-o-n da polvo kaj estigante tr-o-o-n da bruacxego pro
tusado kaj ternado kaj mungado--kaj cxiam atingi la venkobudon kun
cxirkaux kololonga antauxeco, laux la plej bona takso.
"Kaj li havis etan malgrandan buldogidon kiu, kiam vi gxin rigardis,
sxajnis tute senvalora, kapabla nur sidadi kun feroca aspekto, atendante
bonan sxancon por sxtelpreni ion. Tamen tuj post kiam oni privetis
gxin, gxi farigxis tute alia hundo. Gxia submentono komencis elstari
kiel vaporboata teuxgo kaj gxiaj dentoj malkovrigxis kaj ekbrilis kiel
altfornoj. Kaj se cetera hundo gxin atakis kaj gxin skuis cxifonacxe
kaj mordis gxin kaj lancxis gxin du-trifoje trans la sxultron, Andreo
Gxaksono--tio estis la nomo de la hundido--Andreo Gxaksono cxiam
sxajnigis propran kontentigxon, kvazaux atendinte nenion alian--rezulte
de kio la vetoj dauxre kaj redauxre duobligxis kaj reduobligxis en la
kontrauxa flanko, gxis kiam cxiuj finvetis. Tiam subitege li alkrocxis
tiun alian hundon perbusxe jxus cxe la artiko de ties malantauxa kruro
kaj tenis gxin en seninterrompa frostigxo. Li ne macxacxis, vi komprenu,
nur busxtenis kaj persistegis gxis kiam ili koncedis la venkon, ecx
se temis pri tutjara dauxrotempo. Smilejo cxiam gajnis la vetpremion
helpe de tiu hundido gxis kiam la besto devis konkursi kontraux hundo
perdinta siajn malantauxajn krurojn forsegitajn per disksegilo, kaj kiam
la vetado atingis finan punkton kaj la mono jam kusxis surgrunde kaj
Andreo Gxaksono ekpretis efektivigi sian plej sxatatan alkrocxmanovron,
tujege li konsciis kiel oni lin supertrompis kaj kiel la alia hundo lin
kontrauxmurenigis, por tiel diri, kaj li aspektis surprizite kaj tiam
li aspektis iom malkuragxigite kaj cxesis penadi gajni la venkon kaj
finigxis tute fintrompite. Li direktis rigardon al Smilejo, kvazaux por
diri ke lia koro estas rompita kaj ke la kulpinto estis la mastro pro
konsenti priveti kontraux hundo kiu ne havas malantauxajn krurojn al
kiuj oni povas alkrocxi, kio en batalo estis lia cxefa atakmanovro, kaj
tiam li iom foriris lampasxe, sin kusxigis kaj mortis. Bonega hundido
estis tiu Andreo Gxaksono kiu sin famigintus se gxi sukcesintus travivi,
cxar gxin enestis bona konsistigajxo kaj genio. Tion mi scias, cxar
antauxe gxi disponis neniajn apartajn priparolindajn oportunojn kaj
estas mallogike ke hundo povas batali tiel sukcese en tiaj cirkonstancoj
se gxi ne havas talenton. Cxiam mi ekbedauxras pensante pri tiu lasta
batalo gxia kaj ties finigxo.
"Nu, cxi tiu cxi Smilejo havis rathundojn kaj virkokojn kaj virkatojn
kaj cxiujn tiajn specajxojn gxis senripozigi vin kaj vi ne povus alporti
al li privetajxon kontraux kiu li ne kapablus kontrauxstarigi samajxon.
Iun tagon li kaptis ranon kaj hejmenportis gxin kaj diris intenci gxin
klerigi. Tial dum tri monatoj li faris nenion ceteran krom sidi en
sia malantauxdoma gxardeno kaj lernigi saltadon al tiu rano. Kaj estu
certa ke li jes ja lernigis gxin. Li kutimis iom sxoveti la ranon de
malantauxe kaj en la sekvinta minuto vi vidis la ranon kirligxadi en la
aero kiel pastoringo, vin vidis efektivigi transkapigxon, aux eble paron
da ili, se li sukcesigis bonan starton, kaj reterenigxi platpiede kaj
bonsane, kiel kato. Li alkutimigis la ranon al tiaspeca saltado lernante
al gxi kiel kapti musxojn kaj trejnis gxin tiurilate tiel konstante ke
la besteto sukcesis trafi musxon cxiun fojon kiam la insekto eniris
gxian vidkampon. Smilejo diris ke mankas al la rano nur tauxga edukado
por ke gxi povu fari ion ajn--kaj mi kredas lin. Nu, mi vidis lin meti
Danielon Vebsteron cxi tien sur cxi tiun plankon--Danielo Vebstero
estis la nomo de la rano--kaj ekkriegi, 'Musxoj, Dacxjo, musxoj!'--kaj
pli rapide ol vi povas palpebrumi gxi suprensaltis vertikallinie kaj
forlekegis la musxon de sur la tablo kaj refalacxis surplanken tiel
solide kiel kotbulo kaj komencis grati la kapoflankon kun malantauxa
piedo tute apatie kvazaux ne konsciante esti farinta pli ol kutimas fari
iu ajn rano. Vi neniam vidis ranon tiel modestan kaj honestan malgraux
ties grandaj talentoj. Kaj kiam temis pri honesta kaj senruza saltado
sur ebena platajxo, gxi kapablis atingi pli grandan distancon en ununura
salto ol iu ajn besto de sia speco iam vidita de vi. Saltado sur ebena
platajxo estis gxia specialajxo, vi komprenu, kaj kiam temis pri tio
Smilejo bonvole vetis monon pri gxi gxis restis al li nenia plua cendo.
Smilejo fieregis pri sia rano kaj li tute rajtis fieregi cxar uloj
vojagxintaj cxien kaj estintaj cxie diris cxiuj senescepte ke la besto
superas cxiun ajn ranon iam viditan de _ili_.
"Nu, Smilejo tenis la beston en latajxa skatoleto kaj foje li kunportis
gxin en la kampadejocentron kaj proponis gxin kiel monvetobjekton. Iun
tagon ulo--nekonato en la kampadejo--renkontis lin kun lia skatoleto
kaj diris:
"'Kio povus esti tio kion vi tenas en la skatoleto?'
"Kaj Smilejo respondas, iom indiferente, 'Povus esti papago, aux povus
esti kanario, eble, tamen ne estas tiajxo. Nur rano gxi estas.'
"Kaj la ulo prenis gxin kaj okulkontrolis gxin zorge kaj turnis gxin en
diversaj direktoj kaj diris: 'Nu, vi pravas. Do, por kiu _gxi_ utilas?'
"'Nu,' diris Smilejo, trankvile kaj senzorge, 'gxi utilas por
_unu_ afero, mi opinias. Gxi kapablas pretersalti iun ajn ranon de
Kalavero-Konteo.'
"La ulo reprenis la skatolon, direktis novan longan apartan rigardon al
gxi, retransdonis gxin al Smilejo kaj diras meditege: 'Nu,' li diras,
'mi vidas neniajn ecojn cxe tiu rano kapablajn plibonigi gxin rilate al
aliaj ranoj.'
"'Eble vi ne vidas ilin,' diras Smilejo. 'Eble vi konas ranojn kaj eble
vi malkonas ilin. Eble vi estas spertulo pri tio kaj eble vi ne estas
nura amatoro tiurilate, por tiel diri. Tamen, opinion _mian_ mi havas
kaj kuragxas veti kvardek dolarojn pri gxia kapablo pretersalti iun ajn
ranon de Kalavero-Konteo.'
"Kaj la ulo primeditis momenton, tiam diras, en iom malfelicxa maniero,
'Nu, mi estas nur fremdulo cxi tie kaj ne havas ranon, sed se ranon mi
havus, mi bonvolus priveti kontraux vi.'
"Kaj tiam Smilejo diras, 'Ne gravas--ne gravas--se vi bonvolos teni
mian skatoleton momenton, mi iros akiri ranon por vi.' Tial la ulo
prenis la skatolon kaj metis siajn kvardek dolarojn apud tiujn de
Smilejo kaj sidigxis por atendi.
"Tial li sidis tie dum iom longa tempo pensante kaj repensante pri la
afero kaj tiam li eligis la ranon, levstangumis ties busxon kaj prenis
kafkuleron kaj plenigis la besteton je koturnkugletajxoj--gxin plenigis
gxis preskaux la mentono--kaj surplankenigis gxin. Smilejo, siaflanke,
aliris la marcxon kaj vagsercxis dum longa tempo en la kotacxo kaj
finfine mankaptis ranon kaj gxin revenportis kaj transdonis al la ulo,
kaj diras:
"'Nu, se vi pretas, metu gxin apud Danielon, kun gxiaj antauxpiedoj
en paralela pozo kun tiuj de Danielo, kaj mi diros la signalvorton.'
Tiam li diras, 'Unu--du--tri--_eku_! kaj li kaj la ulo ektusxis la
ranojn de malantauxe kaj la nova rano forsaltis vigle sed Dacxjo faris
klopodegon kaj kuntiris la sxultrojn--tiel--kiel Franca viro--sed
sensukcese--li ne povis ekmovigxi. Li restis fiksite tiel solide kiel
pregxejo kaj ne pli kapablis ekiri ol ankrita sxipo. Smilejo estis iom
surprizita kaj ecx nauxzigita sed kompreneble li havis nenian ideon pri
kio temas.
"La ulo prenis la vetmonon kaj komencis foriri. Kaj kiam li estis sur la
pordosojlo li iom skumovis la dikfingron transsxultren--tiel--en la
direkto al Dacxjo, kaj rediris, tre egalritme, 'Nu,' li diras, 'mi vidas
neniajn ecojn cxe tiu rano kapablajn plibonigi gxin rilate al aliaj
ranoj.'
"Smilejo, li staris gratante la kapon kaj malsuprenrigardante Dacxjon
dum longa tempo, kaj finfine li diras, 'Mi jes ja priscivolas kio ajn
en la lando estus povinta malebligi tiun ranon--mi scivolas cxu eble
gxi spertas iuspecan gxenon--sxajnas al mi ke gxi estas iom pufigita.'
Kaj li alkrocxis Dacxjon per la kolnuko kaj levis gxin kaj diras, 'Nu,
kulpigu miajn katojn se gxi ne pezas kvin funtojn!' kaj gxin renversis
kaj la besteto elruktegis duoblan manplenon da kugletajxoj. Kaj tiam
li komprenis kio okazis kaj ege kolerigxis--li formetis la ranon kaj
komencis postkuri la ulon sed neniam lin atingis. Kaj--"
En tiu momento Simono Hvelero auxdis iun alvoki lian nomon en la
antauxdoma gxardeno kaj starigxis por foriri ekscii pri kio temas. Kaj
turnigxante al mi, dum li foriris, li diris: "Restu tie kie vi estas,
fremdulo, kaj mallacigu vin, mi estos for nur ununuran sekundeton."
Sed, kun via permeso, mi jugxis ke dauxrigo de la historio pri la
entreprenema vagabondo _Jacxjo_ Smilejo ne povos disponigi al mi multajn
informajxojn pri Pastoro Leonido V. Smilejo, kaj tial mi survojigxis.
Cxe la pordo mi renkontis la afablan Hveleron en revenado kaj li
alkrocxis min kaj rekomencis:
"Nu, cxi tiu cxi Smilejo havis flavan unuokulan bovinon kiu havis nenian
voston, nur mallongan bananaspektan stumpon, kaj--"
Tamen, disponante nek tempon nek deziron, mi ne restis por auxskulti pri
la afliktita bovino sed adiauxis kaj foriris.
LA RAKONTO PRI LA MALBONKONDUTA KNABETO
Foje estis malbonkonduta knabeto nomigxanta Jacxjo--tamen, se vi
bonvolas tion konstati, okazas ke malbonkondutaj knabetoj preskaux cxiam
nomigxas Jacxjo en viaj dimancxlernejaj instrulibroj. Strange estis,
tamen vere, ke cxi tiu knabeto nomigxis Jacxjo.
Ankaux li ne havis malsanan patrinon--malsanan patrinon kiu estis pia
kaj suferis pro ftizo kaj gxojus kusxigxi en la tombo kaj ripozadi
se sxi ne sentis fortan amon al sia knabo kaj anksiecon ke la mondo
farigxu kruela kaj malamikema pri li post sxia forpaso. Plejparte la
malbonkondutaj knaboj de la dimancxlernejaj instrulibroj nomigxas Jakobo
kaj havas malsanajn patrinojn kiuj lernigas al ili kiel diri, "Nun mi
min kusxigas," ktp., kaj dormigas ilin kantante kun dolcxaj plendaj
vocxoj kaj tiam kise deziras al ili bonan nokton kaj surgenuigxas apud
la lito kaj ekploras. Sed pri tiu ulo estis malsame. Li nomigxis Jacxjo
kaj lia patrino estis tute bonsana--suferis pro nenia ftizo nek alia
ajn malsano. Sxi estis pli dika ol maldika, ne estis pia. Krome, sxi
sentis nenian anksiecon pri Jacxjo. Sxi diris ke se li rompigus al si
la kolon, la perdo ne estus granda. Sxi cxiam deziris bonan nokton
al Jacxjo pugfrape, neniam kise. Tute male, kiam sxi estis preta lin
postlasi, sxi tordis al li la orelojn.
Foje tiu malbonkonduta knabeto sxtelprenis la sxlosilon de la
mangxosxranko kaj eniris tien sxtelpasxe kaj provizis sin per marmelado
kaj plenigis la ujon je gudro por ke la patrino neniam prikonsciu la
diferencon. Sed subite horora sento ne invadis lin kaj nenio sxajnis
flustri al li, "Cxu estas juste malobei mian patrinon? Cxu fari tion
ne estas peko? Kien foriras malbonkondutaj knabetoj kiuj elmangxas la
marmeladon de sia bona afabla patrino?" kaj tiam li ne surgenuigxis tute
sole, promesante neniam plu malbonkonduti kaj starigxis kun malpeza
felicxa koro kaj iris konfesi cxion al sia patrino kaj petis ke sxi
lin pardonu kaj ricevis sxian benon dum plenigis sxiajn okulojn larmoj
de fiereco kaj dankemo. Ne. Tiel la afero evoluas cxe cxiuj ceteraj
malbonkondutaj knaboj en libroj. Sed tute alimaniere gxi evoluis cxe tiu
Jacxjo, malgraux ties strango. Li mangxis la marmeladon kaj taksis gxin
cxefranga en sia peka kruda maniero; kaj li enigis la gudron kaj taksis
ankaux tion cxefranga kaj ridis kaj rimarkis "ke la oldulino ekhenos"
kiam sxi ekscios tion kaj kiam sxi eksciis efektive tion, li malkonfesis
havi informajxojn pri gxi kaj sxi pugfrapis lin severe kaj estis li mem
kiu ekploris. Cxiel tiu knabo estis stranga. Cxio rezultis malsame cxe
li ol cxe la malbonkondutaj Jakoboj de la libroj.
Foje li suprengrimpis en la pomarbojn de Kultivisto Akorno por
sxtelpreni pomojn kaj la brancxego ne rompigxis kaj li ne falis
kaj rompigis al si la brakon, ne sin mordigis per la hundego de la
kultivisto, ne malviglis dum semajnoj sur malsanula lito, ne pentis,
ne entreprenis ekbonkondutigxi. Ho, ne! Li sxtelprenis tiom da pomoj
kiom li deziris kaj malsuprengrimpis en bona stato. Kaj li estis nepre
preta por la hundo ankaux kaj renversis gxin per lancxita briko kiam tiu
atakis lin. Estis ege strange. Similajxo neniam okazis en tiuj mildaj
libretoj havantaj jaspitajn kovrilojn kaj bildojn pri viroj surportantaj
hirundovostajxajn jakojn kaj sonorilkronitajn cxapelojn kaj pantalonojn
havantajn malsuficxe longajn krurumojn kaj virinoj kies robtalioj estas
subbraknivelaj kaj ne havas subjupajn ringegojn. Nenio simila en iu ajn
el la dimancxlernejaj libroj.
Foje li sxtelprenis la posxtrancxilon de la instruisto kaj kiam li timis
ke la misfaro malkovrigxu kaj ke la instruisto vipu lin, li sxtelmetis
gxin en la kaskedon de Georgo Vilsono--la filo de la kompatinda Vidvino
Vilsono, la morala knabo, la bonkonduta knabeto de la vilagxo kiu cxiam
obeis al sia patrino, neniam diris mensogojn, sxatis siajn lecionojn,
sxategis Dimancx-Lernejon. Kaj kiam la trancxilo terenfalis el la
kaskedo kaj la kompatinda Georgo klinis la kapon kaj rugxigxis kvazaux
agnoskante sian kulpon, kaj la cxagrenita instruisto taksis lin kulpa
pri la sxtelpreno kaj kiam la viro staris apud la knabo, malsuprenigonte
la vipon sur la tremantajn sxultrojn de tiu, subite aperis meze de
ili nenia blankhara malprobabla jugxisto de la paco, prenante belan
starpozon kaj dirante: "Liberigu tiun noblan knabon! Jen staras la
kauxranta kulpinto! Mi preterpasis la lernejpordon dum la interleciona
ludpauxzo kaj, malvidate mi mem, mi vidis fari la sxtelprenon!" Kaj tiam
Jacxjo ne ricevis pugbatadon kaj la respektinda jugxisto ne deklamis
homilion al la plorema lernejanaro kaj ne prenis la manon de Georgo
kaj diris ke tia knabo meritas lauxdadon kaj tiam ne invitis tiun
veni logxi cxe li kaj balai la oficejon kaj estigi fajrojn kaj fari
irtaskojn kaj haki lignon kaj studi la juron kaj helpi lian edzinon
plenumi domtaskojn kaj disponi pri la tuta postrestanta tempo por ludi
kaj ricevi cxiumonatan kvardekcendosalajron kaj esti felicxa. Ne. En la
libroj okazintus tiel sed ne okazis tiel al Jacxjo. Nenia enmiksigxema
maljuna pektenaspekta jugxisto ekaperis por estigi gxenojn kaj tial
la modelknabo Georgo ricevis pugbatadon kaj Jacxjo felicxis pro tio
cxar, vi scias, Jacxjo malamegis moralajn knabojn. Jacxjo diris ke
li "malestimas tiajn molacxulojn." Tia estis la lingvajxacxo de tiu
malbonkonduta malbonzorgata knabo.
Sed la plej stranga evento iam okazinta al Jacxjo estis la fojo kiam li
iris boatadi en dimancxo kaj ne sin dronigis kaj tiu cetera fojo kiam
sxtormo kuratingis lin dum li fisxkaptadis en dimancxo kaj ne trafis lin
fulmo. Ho, vi povus tralegi cxiujn dimancxlernejajn instrulibrojn inter
nun kaj Kristnasko sen iam malkovri similajxon. Ho, ne! Vi ekscius ke
cxiuj malbonkondutaj knaboj irantaj boatadi en dimancxo senmanke dronas.
Kaj cxiujn malbonkondutajn knabojn kuratingatajn de sxtormoj dum ili
fisxkaptadas en dimancxo senmanke fulmo trafas. Boatoj veturigantaj
malbonkondutajn knabojn cxiam renversigxas en dimancxo kaj cxiam okazas
sxtormoj kiam malbonkondutaj knaboj fisxkaptadas en dimancxo. Kiel tiu
Jacxjo iam eskapis tian sorton mi taksas nepra mistero.
Tiu Jacxjo gxuis sorcxitan vivon--devas esti tiel. Nenio sukcesis lin
difekti. Li ecx transdonis al bestogxardena elefanto tabakbulon kaj la
elefanto ne forfaligis al li la kapon per rostrobato. Li kontrolis la
enhavon de la mangxosxranko sercxante pipromentan esencon kaj ne eraris
trinkante brandon. Li sxtelprenis la pafilon de sia patro kaj iris
cxasadi en dimancxo kaj ne forpafis tri-kvar fingrojn. Li pugnebatis
sian fratineton sur la tempion kiam li kolerigxis kaj sxi ne restis
en dolorego dum longaj somertagoj kaj ne mortis kun dolcxaj surlipaj
pardonvortoj kiuj duobligis la angoron de lia rompigxanta koro. Ne, sxi
baldaux resanigxis. Li forfugxis kaj finfine surmarigxis kaj kiam li
revenis li ne estis malfelicxa kaj sola en la mondo kaj liaj gekaruloj
ne dormis en la trankvila pregxeja tombejo kaj la de grimpoplantoj
kovrata logxdomo de lia knabeco ne falis en kadukecon kaj ruinajxojn.
Ho, ne! Li hejmenrevenis tiel ebria kiel saksxalmisto kaj tuj sukcesis
aligxi al la fajrobrigado.
Kaj li plenkreskuligxis kaj edzigxis kaj naskigis grandan familion kaj
sencerbigis ilin cxiujn iun nokton per hakilo kaj sin ricxigis uzante
diversajn trompajxojn kaj ruzojn kaj nun li estas la plej infera, plej
malica kanajlo de sia naskigxvilagxo kaj estas universale respektata
parlamentano.
Tial vi konsciu ke neniam estis malbonkonduta Jacxjo en la
dimancxlernejaj libroj gxuinta tian sinsekvon da bonsxancoj kiel tiu
pekema Jacxjo kun la sorcxita vivo.
* * * * *
ENHAVO
"Konfeso de Mortanto" p. 1
"La Fifama Saltanta Rano de Kalavero-Konteo" p. 14
"La Rakonto pri la Malbonkonduta Knabeto" p. 19
* * * * *
Transcriber's note: Obvious spelling and punctuation errors
have been corrected in this etext. Unusual forms have been
retained, however, if used consistently, or suspected to be
intentional or simply archaic. See comments inside the HTML
file for details.
End of the Project Gutenberg EBook of Mark Twain: Tri Noveloj, by Mark Twain
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK MARK TWAIN: TRI NOVELOJ ***
***** This file should be named 17945.txt or 17945.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/1/7/9/4/17945/
Produced by Robert L. Read, William Patterson, Edwin GROBE
and the Online Distributed Proofreading Team at
http://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.